Speculate or Die Tryin’

Om vanuit het DNA en de unieke eigenschappen van de Bijlmer te kunnen werken is het proces van Speculate or Die Tryin’ gestart met een onderzoek naar de historie en ontwikkeling van Zuidoost, waarbij gebruik is gemaakt van de kennisbank en het archief van Imagine IC en het Bijlmer Museum. Jessica Dikmoet en Najah Aouaki hebben een serie interviews afgenomen met sleutelfiguren uit Zuidoost over hun binding met het stadsdeel, de initiatieven die men heeft ontwikkeld en hun dromen voor de toekomst.

Voor de tentoonstelling Speculate or Die Tryin’ kwamen een econoom, een journalist en een kunstenaar samen om vanuit het unieke verhaal van de Bijlmer de mogelijke toekomst van Zuidoost te onderzoeken. Een projectie die voorbij de volledig achterhaalde neoliberalistische spelregels van gentrificatie gaat - zoals die tot de dag van vandaag routinematig worden ingezet - en speculeert over een alternatief waarbij bewoners en lokale gemeenschappen weer centraal staan.

De tentoonstelling is samengesteld vanuit onderzoek en interviews, en start met een waarschuwing: een andere weg dan die van kapitalisme en gentrificatie is mogelijk, maar het vraagt wel om een bundeling van krachten.

Het cliché luidt: je moet weten waar je vandaan komt, om je toekomst te bepalen en vormgeven. De Timeline, die de ontwikkeling van de Bijlmer in een nationaal en internationaal perspectief plaatst, is een work in process waarbij de bezoekers worden uitgenodigd om een bijdrage te leveren. Vragen die hierbij centraal stonden: Wat waren de momenten dat de gemeenschap zeggenschap heeft weten te organiseren? Wat heeft men samen weten te bereiken? En wat kunnen we hiervan leren, nu het stadsdeel weer voor een nieuwe ontwikkelfase staat?

De Gliphoeve-installatie markeert de begindagen van Zuidoost als een bewijs van radicale activiteit en gemeenschapszin. Het laat een tijd zien waarin de gemeenschap, bij gebrek aan faciliteiten, haar eigen netwerken, voorzieningen en systemen vormde en in stand hield. De Gliphoeve flat was de basis van uiteenlopende diensten en producten zoals bars, afhaalrestaurants, taxi’s, religieuze ruimtes en kinderopvang voor kinderen van werkende moeders. Sinds deze periode gekenmerkt door uitdagende omstandigheden, heeft de ontwikkeling van de Bijlmer een lange weg afgelegd. Deze installatie vertegenwoordigt het collectieve geheugen wat toegang kan geven tot radicale repliek op de huidige economische, politieke en sociale uitdagingen, voorbij het niet-inclusieve en op winst gedreven gentrificatiemodel.

Toen de eerste bewoners De Gliphoeve bezetten, waren voorzieningen als vervoer, kappers, kinderopvang en gebedshuizen nog niet voldoende beschikbaar. De gemeenschap pakte dit zelf op en faciliteerde dit in de informele sfeer. Nog steeds bestaat er een lokale ‘markt’ voor producten en diensten die de verschillende waarden en culturele gewoonten weerspiegelen van de diasporagemeenschap in Zuidoost. In de installatie There is Nothing Exotic about my Profit is een compilatie van beelden van diensten en goederen te zien, die via Instagram worden aangeboden. Sociale media bieden een nieuwe ‘openbare ruimte’ waar gemeenschappen en individuen zich kunnen verbinden en informatie en diensten kunnen uitwisselen. De beelden van dit aanbod - van bijvoorbeeld mode, wellness, evenementen en catering - geven de vaardigheden, vindingrijkheid en creativiteit weer die aan de basis liggen van het cultureel en economisch kapitaal dat in het gebied circuleert. Kapitaal wat niet meteen zichtbaar is voor mensen buiten deze netwerken. Deze creatieve en innovatieve economische activiteit weerspiegelt zowel de kwaliteit van leven als de onderscheidende ‘niet-witte’ identiteiten.

Showrooms van vastgoedontwikkelaars presenteren meestal een ‘maquette’ van de speculatieve ontwikkeling, als een vorm van visueel spektakel en als belangrijk onderdeel van het ‘verkopen van de droom’. Hier presenteert de speculatieve maquette echter een alternatief sociaaleconomisch model. Een helix model voor groei waarbij het sociale en culturele kapitaal van de gemeenschap niet ondergeschikt is aan winst maar juist een aanjager van (her)ontwikkeling. En waarbij de gebouwde omgeving (de hardware) de bestaande waarden en activiteiten (de software) een plek geeft en helpt bloeien. Deze benadering zien we terug in de geprojecteerde ‘Billboards’ die - in dezelfde commerciële verkooptaal als die van vastgoedontwikkelaars - de dromen en toekomstperspectieven van ‘radicale’ spelers uit de gemeenschap weergeven en de kenmerkende waarden van Amsterdam Zuidoost onderstrepen.

De feestelijke opening van tentoonstelling Speculate or Die Tryin’ van gastcurator Najah Aouaki in samenwerking met genuinefake en Jessica Dikmoet.

Met Speculate or Die Tryin’ heeft Najah Aouaki bruggen gebouwd tussen gemeenschappen in Zuidoost en diverse groepen, individuen en organisaties met een link, interesse of betrokkenheid in Zuidoost, haar geschiedenis en bewoners. Ze nodigde ook Verdedig Noord (Amsterdam Noord), de Raad van Zuid (o.a. Ahmed Abdilahi en Jan Konings), het Nieuwe Instituut en Wijkcoöperatie Afrikaanderwijk (Rotterdam) uit. Twee gebieden die agressieve gentrificatie ervaren en voor community-driven ontwikkeling strijden. Najah bracht hen samen als een startschot om krachten te bundelen en kennis uit te wisselen, met betrekking tot het effectief weerstand bieden en ontwikkelen van alternatieve strategieën waarbij mensen en gemeenschappen centraal staan.

Wethouder Kunst en Cultuur Touria Meliani bracht een bezoek aan SHEBANG om in gesprek te gaan met Roy Groenberg van Stichting Eer en Herstel over het realiseren van een Winti Cultuurhuis. Om zo intergenerationeel maar met name aan jongere generaties, een plek van reflectie, bezinning, heling en samenkomst te bieden. De wethouder nam deel aan de spirituele afsluiting van de tentoonstelling middels een Winti-ritueel onder leiding van Winti-priesteres Martha.